مقاله بررسی کاربرد جی‌ آی‌ اس در ساماندهی مدارک علوم زمین

صفحات : 29

فهرست مطالب

چکیده ۳
مقدمه ۴
تاریخچه ایجاد جی‌آی‌اس (مروری بر مطالعات انجام شده) ۴
تعاریف جی‌آی‌اس ۶
عناصراصلی تشکیل دهنده سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ۷
فرآیند تحلیل اطلاعات در سیستم اطلاعات جغرافیایی ۸
کاربردها و توانایی‌های سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ۹
روش و مدل پژوهش ۱۰
گردآوری اطلاعات ۱۰
۱٫ داده‌های توصیفی ۱۱
۲٫ داده‌های مکانی ۱۱
ایجاد پایگاه اطلاعات توصیفی ۱۲
خلاصه اقدامات انجام‌شده به کمک نرم‌افزارهای موجود ۱۳
توابع تحلیلی برروی اطلاعات ۱۴
۱٫ توابع تحلیلی برروی داده‌های مکانی ۱۴
.۲٫ توابع تحلیلی بر روی داده‌های توصیفی ۱۴
۳٫ توابع تحلیلی برروی داده‌های مکانی وتوصیفی ۱۷
محصولات خروجی ۱۹
۱٫ نقشه‌های موضوعی ۲۰
۲٫ نمودارها ۲۱
۳٫ جداول ۲۲
۴٫ خروجی‌های دیگر ۲۲
نتایج ۲۳
زمینه‌های گسترش و تقویت موضوع پژوهش ۲۴
منابع ۲۶

 منابع

 احمدی‌زاده، سعید (۱۳۷۵)، ایجاد پایگاه اطلاعاتی GIS برای منطقه سرداب رود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس.
ارحمی، محمود. (۱۳۸۱)، آشنایی با نرم‌افزار GIS. Arcview  تهران. سازمان مدیریت منابع آب ایران.
آرنوف، استان. (۱۳۷۵)، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. ترجمه سازمان نقشه‌برداری کشور .چاپ اول. تهران. انتشارات سازمان نقشه‌برداری کشور. بهار.
استار، جفری.استس،جان (۱۳۷۶)، مقدمه‌ای بر سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. ترجمه سیدحسین ثنائی‌نژاد. جهاد دانشگاهی مشهد.
آل‌شیخ، علی‌اصغر. هلالی، حسین‌ (۱۳۸۰)، «طراحی و اجرای سیستم اطلاعات مکانی بر روی اینترنت برای شهر تهران». مجموعه مقالات همایش ژئوماتیک ۸۰٫ سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران..ص ۱۰۴-۹۸٫
امینی، بهرام. فرج‌زاده، منوچهر (۱۳۷۳)، آشنایی با سیستم اطلاعات جغرافیایی. مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
انصافی، مسعود. (۱۳۷۳)، «طراحی و کاربرد سیستم GIS درکنترل و برنامه‌ریزی مناطق اکتشافی و معدنی ایران». مجموعه مقالات کنفرانس سیستم اطلاعات جغرافیایی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران.ص ۶۸-۵۱٫
بهبودی، نغمه (۱۳۷۸)، کاربردسیستم های اطلاعات جغرافیایی درتحلیل شهرهای باستانی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
پرهیزکار، اکبر (۱۳۷۶)، ارائه الگوی مناسب مکان گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل‌های جی‌آی‌اس شهری. پایان‌نامه دکتری. دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
پرهیزکار، اکبر.گلی، علی (۱۳۸۱)، «ضرورت بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین اطلاع‌رسانی در عرصه ایران‌شناسی (کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در ایران‌شناسی)». خلاصه مقالات نخستین همایش ایران‌شناسی. تهران . ص۳۲۸-۳۲۶٫
توفیقیان، حسین. (۱۳۷۱)، کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در باستان‌شناسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه تربیت‌ مدرس.
حاجیوندی، مهرناز. طبیب‌زاده غیاثی، عادل (۱۳۷۵)، «کاربرد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی در مطالعه و بررسی مناطق حادثه‌خیز( مطالعه موردی-زلزله و سیل در استان فارس)». مجموعه مقالات سومین کنفرانس سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران. ص۶۸-۵۳٫
حکیم‌پور، فرشاد (۱۳۷۴)، «بررسی‌های اولیه برای ایجاد یک سیستم اطلاعات جغرافیایی». مجموعه مقالات دومین کنفرانس سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران. ص۶۶-۵۵٫
درویشی،کریم (۱۳۷۱)، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به روایت Arc/Info. انتشارات شرکت کامپیوتری نگاره.
رنجبران، محمد (۱۳۸۰)، طراحی ساختار اطلاعاتی مناسب جهت برنامه‌ریزی شهری با استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS). پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی.
روشن‌نژاد، علی‌اصغر (۱۳۷۷)، «آموزش GIS». مجله شهرنگارش ۵ و۶٫ تابستان و پاییز.
عظیمی، نورالدین (۱۳۷۶)، «GIS و کاربرد آن در مطالعه و برنامه‌ریزی توسعه فیزیکی شهرها». مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران. ص۴۴-۳۵٫
فرج‌زاده، منوچهر (۱۳۷۷)، «سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی». دانشگاه انقلاب. اردیبهشت.
تکنولوژی web GIS در جهان، در:

گلی، علی (۱۳۷۸)، طراحی سیستم اطلاعات منطقه‌ای با بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط شبکه اطلاع‌رسانی جهانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.

مدیری، مهدی (۱۳۷۶)، خواجه، خسرو. اشاره‌ای به سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. تهران. انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

 

چکیده

      پیچیدگی، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافیایی ازیک سو و توانایی‌های رایانه درعرصه اطلاعات ازسوی دیگر، فلسفه وجودی سیستم‌‌های اطلاعات جغرافیایی(جی‌آی‌اس) را تبیین می‌کند.

 ازآنجاکه بخش عمده اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، شامل اطلاعات مکانی وتشریحی است، مناسب ورود به سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی می‌باشد و می‌توان این اطلاعات را آماده استفاده در این سیستم‌ها نمود. پژوهش حاضر با این دیدگاه و با هدف بررسی کاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارک علوم زمین موجود در مرکز انجام شده است. در راستای رسیدن به این هدف، پس ازگردآوری کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز مرتبط با علوم زمین از پایگاه‌های مرکز،کار تفکیک،کنترل، دسته‌بندی وکدگذاری آن‌ها برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. به منظور ایجاد پایگاهی از اطلاعات فوق، با مجموعه داده‌ها، لایه‌های اطلاعاتی مربوطه تشکیل شد و به منظور نمایش، تشریح و انجام تحلیل‌های لازم بر روی داده‌ها، مورد استفاده واقع گردید.

 بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های مورد نیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد. نهایتاً به‌منظور تعمیم کاربرد این سیستم در ارتباط با دیگر اطلاعات موجود در پایگاه‌های مرکز (که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند)، مدلی از فرایند انجام این طرح ارائه شده است.

مقدمه

(جی‌آی‌اس) یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد که به‌نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند. به‌کارگیری این ابزار با امکان استفاده در شبکه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یکی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای کشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبکه کاربران این سیستم‌ها از جمله نکات اساسی است که می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.

در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، کاربرد جی‌آی‌اس به کلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.

مطالعه حاضر نیز با در نظرگرفتن مسائل فوق درصدد است ضمن معرفی بخشی از توان‌ها و مزایای این سیستم در دسترسی سریع به اطلاعات، تحلیل اطلاعات به طور یکجا و با هم، بهنگام‌سازی، دقت و سرعت بالای عمل، و ….، کاربرد و نحوه استفاده از آن را در ارتباط با مجموعه اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران مورد بررسی قرار دهد و ارزیابی نماید.

تاریخچه ایجاد جی‌آی‌اس (مروری بر مطالعات انجام شده)

اولین نمونه از یک جی‌آی‌اس ملّی، جی‌آی‌اس کانادا[۲] است که از اواخر۱۹۶۰ به این طرف ‌به صورت پیوسته مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌های ۱۹۷۰ و۱۹۸۰ میلادی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فناوری جی‌آی‌اس به وجود آمد، به طوری که عبارت «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در مورد مجموعه ابزارهایی برای تحلیل و نمایش نقشه‌ها و ادغام فنون و شیوه‌های آماری و نقشه‌ای و کاربرد فراگیرتر آن، بویژه برای تحلیل تأثیرات وخط مشی‌های دولتی به کارگرفته شد. در حالی‌که سابقه فناوری جی‌آی‌اس درکشورهای غربی ازجمله کانادا وآمریکا به بیش از۴۰ سال می‌رسد، فناوری جی‌آی‌اس در اغلب کشورهای جهان سوم بسیار جوان می‌باشد. از ویژگی‌های جی‌آی‌اس در کشورهای غربی هماهنگی بین فناوری و آموزش وکاربرد آن است، درحالی که درکشورهای جهان سوم، ورود فناوری قبل از آموزش و مهارت‌اندوزی مربوط به آن صورت می‌گیرد.
در ایران، اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی را در کشور آغاز کرد سازمان نقشه‌برداری کشور بود که در سال ۱۳۶۹ براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح به کارگیری این سیستم شد. این سازمان در حال حاضر مشغول تهیه نقشه‌های توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰ از عکس‌های هوایی با مقیاس ۱:۴۰۰۰۰ می‌باشد و این فرصتی است برای تبدیل این نقشه‌ها به ساختارهای رقومی و تأسیس پایگاه توپوگرافی ملی[۳] که نیازهای کاربران را در زمینه جی‌آی‌اس  برآورده می‌کند.

در همین راستا «شورای ملی کاربران سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی»[۴] به منظور سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها در زمینه جی‌آی‌اس، تحلیل نیازمندی‌ها و همچنین بهره‌برداری شایسته از کلیه ظرفیت‌های علمی، فنی و نیروی انسانی در راستای ایجاد و به کار‌گیری جی‌آی‌اس و با توجه به وظایف سازمان نقشه‌برداری کشور در خصوص تدوین و ایجاد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ملی، در دی ماه ۱۳۷۲ تأسیس گردیده است.
فعالیت‌های اجرایی پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین ۱۳۷۱ آغاز گردید و هم‌اکنون از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.
از دیگر مؤسساتی که در زمینه این سیستم فعالیت می‌کنند می‌توان شهرداری تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع را نام برد. در دانشگاه‌های کشور تاکنون از این سیستم، چنان که باید، به عنوان یک فناوری با قابلیت بسیار بالا برای در اختیار قراردادن طراحی پروژه‌ها و کاربرد آن در رشته‌های مختلف استفاده نگردیده است.
در زیر به نتایج برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه اشاره می‌گردد:

«پرهیزکار» (۱۳۷۶) در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «ارائه الگوی مناسب مکان‌گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل‌ها و جی‌آی‌اس شهری» مشخص نموده است که جی‌آی‌اس، توانمندی‌ها و قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای در جمع‌آوری، ذخیره، بازیابی، به روزکردن، کنترل، ادغام، تحلیل، مدلسازی و نمایش داده‌های جغرافیایی به صور گوناگون دارد و می‌تواند متغیرهای کمی و کیفی متعدد و با ابعاد گسترده را در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت شهری دخالت دهد.

جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید