ورزش و سلامتی و تغذیه
گیاهخوارى با تاریخ پیدایش انسان بر روى کره زمین آغاز شده است. انسان هاى اولیه در جنگل هاى گرمسیرى زندگى مى کردند و خوراک آنها میوه درختان بود، اما به علت پیشامدهاى ناگهانى مانند زمین لرزه، سیل وغیره به نواحى دیگر کوچ کردند و به تناسب تغییرات آب و هوایى و کمیاب شدن میوه ها و به علت گرسنگى، مجبور شدند از گوشت جانورانى که براى دفاع از خود مى کشتند، بخورند و به مرور پس از کشف آتش این عادت را حفظ کردند.
گیاهخوارى عملاً به حذف گوشت یا برخى مواد غذایى با منشأ حیوانى، بسته به درجه گیاهخوار بودن از رژیم غذایى، اطلاق مى شود. انواع متفاوتى از گیاهخوارى وجود دارد که هر یک منافع و البته مشکلات مربوط به خود را دارند.
اولین نوع از سه روش عمده آن، رایج ترین آنها روش اوو - لاکتو (ovo-lacto) است. این گیاهخواران هیچ گونه گوشتى اعم از گوشت قرمز، ماکیان و غذاهاى دریایى نمى خورند، اما تخم مرغ و محصولات لبنى را مصرف مى کنند.
گروه دوم به لاکتو (lacto) معروفند. این گروه گیاهخواران گوشت و تخم مرغ نمى خورند، اما لبنیات را در برنامه غذایى خود دارند. آخرین گروه با سخت ترین رژیم غذایى وگان (vegans) هستند. گیاهخواران وگان، گوشت، تخم مرغ، لبنیات، غذاهاى حاوى محصولات جانبى حیوانى و حتى عسل نیز نمى خورند. این گروه حتى از محصولات چرمى، پشمى، پوستى، ابریشمى یا هرگونه محصول به دست آمده از حیوانات استفاده نمى کنند.
علاوه بر این افرادى هستند که ترجیح مى دهند گوشت قرمز نخورند، اما از گوشت ماکیان و غذاهاى دریایى استفاده کنند، از جمله گروهى به نام نیمه گیاهخواران که محصولات لبنى، تخم مرغ، مرغ و ماهى مصرف مى کنند، اما هیچ نوع گوشت دیگرى نمى خورند. گروه دیگرى هم به نام «پسکو» وجود دارند که از فرآورده هاى لبنى، تخم مرغ و ماهى تغذیه کرده ، اما از انواع دیگر گوشت پرهیز مى کنند.
برخى گیاهخواران رژیم میوه خوارى دارند که در واقع نوعى رژیم وگان است و در آن مصرف غذاهاى پخته به حداقل مى رسد. در این رژیم بیشتر از میوه هاى خام، خیار، گوجه و نیز از دانه ها استفاده مى شود. این گروه فقط آن دسته از خوراکى هاى گیاهى را انتخاب مى کنند که چیدن آنها منجر به مرگ گیاه نشود. جوانه خواران نیز در میان این گروه دیده مى شوند که عمدتاً از جوانه ها، دانه ها و برنج تغذیه مى کنند.
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه در گفت وگو با «ایران» با اشاره به مزایاى رژیم غذایى گیاهخوارى مى گوید: افراد بهتر است در غذاى روزانه خود بیشتر از مواد غذایى گیاهى استفاده کنند، اما این استفاده نباید به صورت صددرصد باشد، چرا که وجود گوشت سفید و قرمز در رژیم غذایى لازم و ضرورى است و انسان نیازمند ویتامین B12، آهن و روى است که این منابع در گیاهان موجود نیست.
وى با هشدار نسبت به این که بیشتر گیاهخواران در معرض ابتلا به کمبود این سه ماده هستند، مى گوید: گروهى از افراد گیاهخوار مطلق هستند که مواد پخته مى خورند، اما شیر و تخم مرغ نمى خورند. این دسته حتى عسل هم مصرف نمى کنند.این متخصص با تأکید بر این که مصرف مواد گیاهى از جهاتى نسبت به مواد حیوانى ارجحیت دارد، اظهار مى کند: افراد مى توانند کالرى و پروتئین را از حبوبات و غلات دریافت کنند، زیرا مصرف زیاد مواد گوشتى اسیداوریک، کلسترول و ترى گلیسیرید خون را افزایش مى دهد.
وى با تأکید بر این که مصرف گوشت سفید و قرمز باید متعادل باشد، مى گوید: افراد در رژیم غذایى خود باید از همه گروه هاى غذایى استفاده کنند و حذف کامل گوشت قرمز و سفید اشتباه بزرگى است، چرا که انسان نمى تواند بدون مواد غذایى حیوانى زندگى سالمى داشته باشد.این متخصص تغذیه با بیان این که در حال حاضر حدود یک سوم زنان دنیا دچار کم خونى فقر آهن هستند، مى گوید: افراد روزانه حداقل ۶۰ تا ۹۰ گرم از انواع گوشت را باید در رژیم غذایى خود بگنجانند و در کنار آن مى توانند رژیم گیاهخوارى را هم رعایت کنند.دکتر کیمیاگر به اثرات موقت رژیم گیاهخوارى اشاره کرده و مى گوید: این نوع رژیم اثراتى کوتاه مدت دارد، اما در دراز مدت به علت کمبود برخى منابع؛ مشکلاتى نظیر کاهش قدرت کارى، ضعف ، افزایش احتمال بروز بیمارى ها و غیره را به دنبال دارد و در واقع نمى توان با گیاهخوارى مطلق، سالم ماند، بنابراین رعایت اعتدال و تنوع در رژیم غذایى و مصرف همه گروه هاى غذایى بسیار ضرورى است.
دکتر مریم صفایى، کارشناس تغذیه نیز در این باره مى گوید: رژیم غذایى صرفاً گیاهخوارى به علت حذف یک یا چند گروه از مواد غذایى موجب ابتلا به فقر آهن، کلسیم و ویتامین B12 مى شود و در درازمدت ریزش مو و کم خونى را به دنبال دارد، در واقع هر یک از گروه هاى غذایى داراى خواص حیاتى براى بدن است و هیچ یک از آنها را نباید حذف کرد.وى با بیان این که گروه هاى مواد غذایى شامل پروتئین ها، چربى ها، کربوهیدرات ها، املاح معدنى، ویتامین ها و آب است، مى افزاید: استفاده از یک رژیم غذایى مناسب، تغییر در عادات غذایى نادرست و انجام فعالیت هاى ورزشى براى حفظ سلامتى بسیار ضرورى است.دکتر حسین خدمت، متخصص بیمارى هاى گوارش نیز درباره فواید رژیم گیاهخوارى مى گوید: در این نوع رژیم فرد مجموعه متنوعى از املاح و ویتامین ها را دریافت مى کند وبه علت این که نسبت حجم ماده غذایى به کالرى بالا است، فرد حجم بالایى از مواد را دریافت کرده، اما کالرى کمترى را مى گیرد، بنابراین بشدت سیستم گوارش را تقویت مى کند.
وى با بیان این که با رعایت این رژیم هضم و جذب غذا بهتر صورت مى گیرد، مى افزاید: در واقع گیاهخوارى یک ورزش منظم و مناسب براى لوله گوارش است و فرد با دریافت هر ماده غذایى آن را در شرایط خوبى هضم و جذب مى کند و در نتیجه از یبوست که منشأ بسیارى از بیمارى ها است پیشگیرى مى شود.
این متخصص با تأکید بر این که افراد گیاهخوار کمتر دچار عارضه مى شوند، اظهار مى کند: این افراد به موقع سیر شده و کمتر به چاقى، بیمارى هاى قلبى- عروقى، کبدى، مغزى، صفراوى و فشارخون مبتلا مى شوند. در رژیم گیاهخوارى به علت کاهش تماس مواد سرطان زا با مخاط و پوشش روده، احتمال بروز انواع سرطان دستگاه گوارش به خصوص سرطان روده بزرگ کاهش مى یابد.
دکتر خدمت مى افزاید: در این نوع رژیم به علت دریافت کافى ویتامین و املاح، پوست نیز از لطافت و شادابى خاصى برخوردار مى شود که با رژیم حیوانى کمتر به این شادابى مى توان رسید، همچنین افراد گیاهخوار از نظر روحى و روانى شاداب تر و سرحال تر هستند و بیمارى هاى روانى با منشأ اگزوژن در آنها کمتر دیده مى شود. گیاهخواران استرس ها، مشکلات و ناراحتى هاى متعدد روزانه را نسبت به سایرین بهتر تحمل مى کنند.
این متخصص گوارش با اشاره به مضرات رژیم گیاهخوارى مى گوید: اصولاً در رژیم حیوانى منابع مفیدى وجود دارد که در رژیم گیاهى موجود نیست. از جمله این مواد مى توان به ویتامین B12 و اسیدهاى آمینه ضرورى اشاره کرد. افرادى که اصلاً گوشت یا مواد غذایى حیوانى مصرف نمى کنند، پس از گذشت حدود چند ماه تا چند سال دچار عوارض جدى کمبود ویتامین B12 و اسیدهاى آمینه ضرورى مى شوند که به سیستم هاى مختلف بدن به خصوص خون، مغز، اعصاب و گوارش آسیب هاى جدى وارد مى کند.وى تأکید مى کند: افرادى که رژیم گیاهخوارى دارند به علت خام خوارى بیشتر از سایرین زمینه آتوپى و حساسیت دارند و آلرژى آنها تشدید مى شود، همچنین نگهدارى طبیعى و بهداشتى مواد گیاهى خام بسیار مشکل تر از مواد غذایى حیوانى است و احتمال ورود انگل ها و میکروب ها به بدن افزایش مى یابد، بنابراین استفاده از ضدعفونى کننده هاى مناسب و رعایت بهداشت براى جلوگیرى از بروز بیمارى هاى میکروبى، انگلى و مسمومیت ها لازم و ضرورى است.
