فرمت : WORD تعداد صفحه :490
آب در روابط سیاسی و بین المللی نقش مهمی و حیاتی پیدا کرده است عده ای
از محققان و کارشناسان معتقدند در سالهای آتی ، آب از نظر سیاسی ، اقتصادی و
بین المللی همان نقش نفت در سالهای اول 1970 را خواهد داشت و به یکی از
عوامل ایجاد تنش یا آرامش در جهان و در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس مبدل
خواهد شد آب هم اکنون منشاء بروز اختلافات مرزی و اساسی موضع گیریهای
خصمانه یا دوستانه برخی کشورهای خاورمیانه و خلیج فارس شده است در برخی
دیگر از کشورها آب به ابزار و حربه ای سیاسی جهت اعمال مقاصد و اجرای منافع
خود شده است از این فراتر به اعتقاد برخی از سیاستمداران منطقه خاورمیانه
در سالهای آتی مشاهده بروز در گیریهای مسلحانه بر سر نحوه مدیریت و تقسیم
بندی منابع آبی مشترک خواهد بود و به همین سبب موضوع تقسیم بندی منابع آب
یک مسئله امنیتی تلقی و جزء حوزه منافع ملی شمرده می شود . 1
بحران آب ، نقش فزایندحساس و تقریبا ناشناخته آن به ویژه در مناطق پر
آشوبی چون خاورمیانه از جمله اهم مسائل زیست محیطی است که در دهه های 1980 ،
1990 به توزیع در کانون توجه تمرکز یافته مجامع بین المللی و نقصان
تیزبینی جهانی قرار گرفت خاورمیانه که بخش عمده ذخایرنفت جهان را داراست
همواره با مشکل کم آبی روبروبوده است افزایش روز افزون جمعیت این کمبود را
تشدید می نماید اغلب کشورهای این منطقه دارای آبهای سطحی و زیر زمینی مشترک
هستند که بهره برداری از آنها همواره منازعات مختلفی را در منطقه بوجود
آورده است .
2
بحران آب اگر چه ابعاد جهانی داشته و گریبانگیر جوامع بسیار است ، اما
شاید در هیچ جای دیگری به اندازه خاورمیانه تاثیر سیاسی اقتصادی و امنیتی
نداشته است وهمچنین این موضوع تاکنون مورد توجه دقیق یا لااقل آشکار
کشورهای دیگر و سازمانهای بین المللی قرار نگرفته است واز نظر تاریخی آب
همیشه یک منبع عمده تولید خشونت بوده وهنگامی که با خصومتهای قومی اختلافات
ارضی و مرزی و تعرضات سیاسی و مذهبی نیز امتزاج یافته ، درورای مسائل
اقتصادی قرار گرفته است و به حربه ای سیاسی در معادلات منطقه تبدیل گردید
که هر لحظه توان برافروختن آتش جنگی فراگیر را داشته است .
3
آب همیشه یک منبع درگیری در خاورمیانه بوده ونزاع بر سر آب در این منطقه ،
به صورت بازی با مجموعه صفر است . اگر چه انگیزه ای برای ایجاد یک رژیم
امنیتی راجع به مساله آب در خاورمیانه آنچنان قوی نبوده است ولی این امر در
آینده قطعا انگیزه قوی برای همکاری و کشمکش میان کشورهای خاورمیانه در
زمینه آب خواهد بود .
4
بنا به گفته توماس تاف مدیر طرحهای آبهای خاورمیانه در امریکا ، افزایش
جمعیت و حساسیت بحران کم آبی در خاورمیانه به حدی است که در 20 سال آینده
این منطقه با جمعیتی حدود 200 میلیون نفر از تامین آب مورد نیاز کشاورزی
صنعتی و آشامیدنی خود ناتوان خواهد بود . بر همین اساس ، مدتهاست که امنیت
آبها در زمره امنیت ملی کشورهای خاورمیانه در آمده است امنیت آبی و غذایی
بخصوص از دهه 60 به بعد – توجه بسیاری از کارشناسان اقتصادانان سیاستمداران
و استراتژیستهای جهانی را به خود جلب کرده است و شدت بحران کم آبی در این
منطقه منافع بسیاری از قدرتهای جهانی را نیز به مخاطره انداخته است .
5
ایالات متحده امریکا در طول چندین دهه تلاش در حفظ سلطه سیاسی – اقتصادی
خود بر خاورمیانه امکانات علمی دانشگاهی خود را در مواجهه با مسائل آبی
منطقه به کار گرفته است از مدتها پیش وزارت امور خارجه امریکا و به ویژه از
نزدیک مسائل مربوط به آب را تعقیب می کنند.
6
پطروس غایی که چند دهه رهبری دیپلماسی مصر را بر عهده داشت و یک دوره حساس
هم هدایت سازمان ملل را عهده دار بود ، بارها اعلام کرده است که جنگ آینده
خاورمیانه جنگ آب خواهد بود . شاه حسین نیز گفته بود « تصور نمی
کنم که دیگر کشورم هرگز با اسرائیل وارد جنگ شود مگر به خاطر آب »
7
انور سادات رییس جمهور سابق مصر هم دوره های 1979 و چند روزه پس از امضای
قرار داد کمپ دیوید گفت : « تنها چیزی که می تواند دوباره مصر را به جنگ
بکشاند آب است »
1
نجف ، زراعت بیشه ، آب و ابعاد سیاسی – امنیتی آن در حوزه خلیج فارس
ماهنامه خلیج فارس وامنیت ، جلد دوم ، شماره 19 ، بهمن 1380 ص 32
2 – نشریه علمی ، اجتماعی و فرهنگی آب و فاضلاب کشور ، بحران های بین المللی منابع آب شماره 4 اسفند 71 ص 16
3 – حجت الله فغانی بحران آب در خاورمیانه عربی ، تهران : وزارت امور خارجه ، مرکز چاپ وانتشارات ، 1379 ص 3
4
– محمدر ضا ، ملکی ، روابط ترکیه و اسرائیل و آثار آن در آسیای مرکزی و
قفقاز فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز سال هفتم دوره سوم شماره 24
زمستان 1377 ، ص 44- 43
5 – غلامحسین ، نمازی بحران آب در خاورمیانه فصلنامه مرکز مطالعات استراتژیک شماره 1 ، زمستان 75 ، ص 168
6 – همان منبع ص 168
7 John Bulloch and Adel Darwish , water wars :
Coming conflicts in the Middle Eest, ( London : Victon Gollnncz. 1993) p. 22
بررسی میزان فرسودگی بین مشاوران 
